Emekli aylığında “şok” çarpanı
EYT aylıklarının bağlanmaya başlandığı bu günlerde çalışanlarımız emekli aylıklarının bağlanmasında “şok” dediğimiz durumlarla karşılaşmaktadır. Bu “şok” özellikle emekli aylığının bağlanmasında rol oynayan “gerçek ücret” dediğimiz prime esas kazanç tutarının gerçek tutarı üzerinden değil işverenlerin SGK’ ya bildirmiş oldukları ücretlerdir. Bu ücretler asgari ücret seviyesinde olacağı gibi asgari ücret seviyesinin üstünde de olabilir. Ancak, bu ücretler hiçbir şekilde çalışanın çalıştığı dönemlerde aldığı gerçek ücretleri yansıtmamaktadır.
Bu yönde yargıya intikal eden dosyalar bulunmaktadır. Bu dosyalardan birisi Yargıtay Dokuzuncu Hukuk Dairesinin 22 Mart 2022 tarihli 2022/3849 sayılı kararıdır.
Bahse konu kararda özetle şu hususlar yer almıştır.
Ücret miktarının tespitinde ispat yükü öncelikle işçiye aittir
“ Kural olarak ücretin miktarı ve ekleri gibi konularda ispat yükü işçidedir. Ancak bu noktada, 4857 sayılı Kanunun 8 inci ve 37 nci maddelerinin, bu konuda işveren açısından bazı yükümlülükler getirdiği de göz ardı edilmemelidir. Bahsi geçen kurallar, iş sözleşmesinin taraflarının ispat yükümlülüğüne yardımcı olduğu gibi, çalışma yaşamındaki kayıt dışılığı önlenmesi amacına da hizmet etmektedir. Bu yönde belgenin verilmiş olması ispat açısından işveren lehine olmakla birlikte, belgenin düzenlenerek işçiye verilmemiş oluşu, işçinin ücret, sigorta pirimi, çalışma koşulları ve benzeri konularda yasal güvencelerini zedeleyebilecek durumdadır. Çalışma belgesi ile ücret hesap pusulasının düzenlenerek işçiye verilmesi, iş yargısını ağırlıklı olarak meşgul eden, işe giriş tarihi, ücret, ücretin ekleri ve çalışma koşullarının belirlenmesi bakımından da önemli kolaylıklar sağlayacaktır. Bu bakımdan ücretin ispatı noktasında delillerin değerlendirilmesi sırasında, işverence bu konuda belge düzenlenmiş olup olmamasının da araştırılması gerekir.
Gerçek ücret tespiti kamu düzenini ilgilendirir
İşçinin gerçek ücretinin tespiti, özellikle sigortalılık hakkı bakımından kamu düzenini ilgilendirir. Zira sigortalılık hakkından vazgeçilemediğine göre düşük ücretten sigorta primi ödenmesinin işçi tarafından kabulü de geçerli değildir. Aynı zamanda gerçek ücretin tespiti Devletin vergi alacakları bakımından önemlidir. Bu itibarla işçinin gerçek ücretinin kayıtlara yansıtılması konusunda gereken hassasiyet gösterilmeli ve gerektiğinde hakim tarafından resen araştırma ilkesi devreye girmelidir.
Ücretin gerçeği yansıtmaması
Çalışma yaşamında daha az vergi ya da sigorta pirimi ödenmesi amacıyla zaman zaman, iş sözleşmesi veya ücret bordrolarında gösterilen ücretlerin gerçeği yansıtmadığı görülmektedir. Bu durumda gerçek ücretin tespiti önem kazanır. İşçinin kıdemi, meslek unvanı, fiilen yaptığı iş, işyerinin özellikleri ve emsal işçilere ödenen ücretler gibi hususlar dikkate alındığında imzalı bordrolarda yer alan ücretin gerçeği yansıtmadığı şüphesi ortaya çıktığında, bu konuda tanık beyanları gözetilmeli ve işçinin meslekte geçirdiği süre, işyerinde çalıştığı tarihler, meslek unvanı ve fiilen yaptığı iş bildirilerek sendikalarla, ilgili işçi ve işveren kuruluşlarından emsal ücretin ne olabileceği araştırılmalı ve tüm deliller birlikte değerlendirilerek bir sonuca gidilmelidir.”
Gerçek ücretin tespitinde kriterler
Bu kararda ortaya çıkan sonuç şudur: Çalışanın “gerçek ücreti” yargıya intikal ettiğinde aşağıdaki kriterler dikkate alınarak belirlenmektedir.
- Kıdem
- Meslek unvanı
- Fiilen yaptığı iş
- İşyerinin özellikleri
- Emsal işçilere ödenen ücretler
Gerçek ücretin tespitinde uygulanacak yaptırımlar
Bu kriterler bağlamında çalışanın “gerçek ücreti” tespit edildiğinde hem çalışana bağlanan emekli aylığı bu yeni ücretlere göre yeniden hesaplanması talep edilmekte hem de çalışan tarafından konu SGK’ ya intikal ettirildiğinde eksik prime esas kazanç üzerinden idari para cezaları ve primlerin gecikme cezası ve zammı ile birlikte tahsili yoluna gidilmektedir.
Yazar: Avukat Muaz Salih Yıldırım
Bu yazı sadece eytdanismanlik.com için hazırlanmış olup, ancak aktif link verilmesi durumunda kaynak gösterilerek alıntılanabilir.